Arbeid en gezondheid voor dummies

Het domein arbeid en gezondheid kent een gezonde dosis vaktermen die je regelmatig tegen zult komen. Hieronder kun je snel je woordenschat opfrissen. Wel zo fijn om te weten wat al die begrippen betekenen…

Adviseur verzekeringsarts

Als adviseur verzekeringsarts adviseer je binnen UWV het management en bewaak je de professionele kwaliteit van verzekeringsartsen op een vestiging. Daarnaast werk je gedeeltelijk zelf als verzekeringsarts in de praktijk. Zo blijf je verbonden met de dienstverlening en met de cliënt.

Anios

Een anios is een arts niet in opleiding tot specialist. Een anios heeft de opleiding geneeskunde afgerond en is arts, maar heeft zich nog niet verder gespecialiseerd in een bepaalde richting. Een anios kan werken binnen alle disciplines van de geneeskunde. Voordat je aan de opleiding tot bedrijfsarts of verzekeringsarts begint, doe je gemiddeld eerst een jaar ervaring op als anios binnen de bedrijfsgeneeskunde of verzekeringsgeneeskunde. Je bent dan in dienst bij bijvoorbeeld een arbodienst of bij UWV.

Aios

Aios staat voor arts in opleiding tot specialist. Een aios heeft de opleiding geneeskunde afgerond en gaat zich specialiseren in een bepaalde richting binnen de geneeskunde. Als aios bedrijfsgeneeskunde en als aios verzekeringsgeneeskunde werk je in de praktijk en heb je één dag in de week terugkomonderwijs.

Arbeid en gezondheid

Het medisch domein Arbeid en Gezondheid valt in Nederland onder de sociale geneeskunde. Er zijn twee specialistentitels: verzekeringsarts en bedrijfsarts. Nadat je afgestudeerd bent als arts, kun je de vervolgopleiding tot verzekeringsarts of bedrijfsarts volgen. De opleiding duurt 4 jaar als je fulltime werkt.

Arbeidsomstandigheden

Bij arbeidsomstandigheden gaat het om alle factoren die van invloed zijn op het arbeidsvermogen van een werkende. Je kijkt daarbij als arts naar fysieke aspecten, cognitieve en psychische aspecten én naar sociale omstandigheden. Sleutelvraag is altijd: is het werk veilig en gezond uit te voeren?

Arbeidsomstandighedenspreekuur

Alle werkenden in loondienst kunnen bij wet het spreekuur van de bedrijfsarts bezoeken als ze vragen hebben over hun gezondheid in relatie tot het werk. Het arbeidsomstandighedenspreekuur wordt ook wel ‘open spreekuur’ genoemd.

Arbocuratieve zorg

De samenwerking tussen arbeidsgerelateerde zorg en curatieve zorg. Als deze samenwerking goed verloopt, draagt dit bij aan de gezondheid, het werkbehoud en de re-integratie van werknemers met een ziekte. De samenwerking is van groot belang om verzuim en uitval op het werk te voorkomen en te beperken. Belangrijke schakel in de arbocuratieve zorg zijn – naast bedrijfsartsen en verzekeringsartsen – de huisartsen en de medisch specialisten in het ziekenhuis . In de terugkeer naar werk kunnen ook andere professionals binnen het domein arbeid en gezondheid een rol spelen, zoals praktijkondersteuners bedrijfsarts, arbeidshygiënisten, bedrijfsfysiotherapeuten, bedrijfsmaatschappelijk werkers, veiligheidskundigen, arboverpleegkundigen en arbeidsdeskundigen.

Arbodienst

Een arbodienst is de adviseur en partner van bedrijven en instellingen op het gebied van werk en gezondheid. Iedere werkgever moet sinds 1 juli 2019 beschikken over een basiscontract met een arbodienstverlener. Organisaties kunnen hun eigen arbodienst hebben, een contract hebben met een externe arbodienst of zelf het arbobeleid uitvoeren. Kerntaak van de arbodienst is het ondersteunen van werkgevers en werknemers bij het arbeidsomstandighedenbeleid en het verzuimbeleid. Een arbodienst toetst de risico’s in het werk en adviseert hierover. Ook voert een arbodienst periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek uit. Bij een arbodienst werken altijd een of meer bedrijfsartsen.

Arboportaal

Handige bron voor wie nog veel meer wil weten over het domein arbeid en gezondheid is Arboportaal. Op deze site vind je allerlei informatie over de breedte van het vak, zoals de blootstelling aan gevaarlijke stoffen of psychosociale arbeidsbelasting. Ook staan er animaties over de relatie tussen arbeid en gezondheid. Bijvoorbeeld: wat voor invloed hebben nachtdiensten op mensen, hoe kun je hier als arts bedrijven over adviseren?

Bedrijfsarts

Als bedrijfsarts adviseer je werkenden en werkgevers over gezond werken. Op individueel niveau en op organisatieniveau. Als bedrijfsarts zorg je bovendien voor begeleiding en advies tijdens ziekte en re-integratie. Ook als een werknemer niet ziek is, kunnen werknemer en werkgever bij de bedrijfsarts terecht met vragen over gezondheid en werkomstandigheden.

Beroepsziekte

Een beroepsziekte is een ziekte of aandoening die in overwegende mate is terug te voeren op het werk dat iemand doet of heeft gedaan. Naar schatting zijn er in Nederland jaarlijks zo’n 20.000 nieuwe gevallen van een beroepsziekte. Ook overlijden er elk jaar naar schatting circa 4.000 mensen door blootstelling in het werk. Het grootste deel daarvan zijn vormen van kanker. De meeste beroepsziekten zijn met goede preventie te voorkomen. Bij een vermoeden van een beroepsziekte kun je als bedrijfsarts of verzekeringsarts een melding doen bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). Door signalen over (nieuwe) beroepsziekte te verzamelen kunnen we de preventie verder verbeteren.

Duurzame inzetbaarheid

Duurzame inzetbaarheid betekent dat mensen hun hele werkende leven gezond en met plezier kunnen (blijven) functioneren. Organisaties die zich hard maken voor duurzame inzetbaarheid creëren een omgeving en context waarin werknemers gezond blijven, betrokken zijn en zich kunnen ontwikkelen.

ICF

ICF staat voor International Classification of Functioning, Disability and Health. Dit raamwerk is opgesteld door de World Health Organization (WHO). Aan de hand van de ICF kun je als bedrijfsarts of verzekeringsarts beschrijven hoe werkenden met (chronische) gezondheidsproblemen toch kunnen functioneren in werk. Het gebruik van deze ene ‘taal’ versterkt de samenwerking met andere zorgprofessionals zoals de revalidatiearts, reumatoloog, fysiotherapeut en psycholoog. Ook wordt de ICF gebruikt om onderzoek mee te doen.

Infectieziekten

Ook in werksituaties kunnen infectieziekte-uitbraken voorkomen. Slechts een beperkt aantal deskundigen (bedrijfsartsen, arbeidshygiënisten) heeft kennis van werkgerelateerde biologische agentia. Bij infectieziekten kun je als bedrijfsarts daarom ook adviseren over de risico’s voor derden, zoals collega’s, klanten of het product.

IOSG

IOSG staat voor interfacultair overleg sociale geneeskunde. In dit overleg komen onderwijscoordinatoren sociale geneeskunde van alle medische factulteiten regelmatig bij elkaar. Om ervaringen en best practices met betrekking tot het onderwijs en co-schap sociale geneeskunde te delen en hierin samen op te trekken.

Klinisch arbeidsgeneeskundige

Na je opleiding tot geneeskundig specialist kun je je als bedrijfsarts of verzekeringsarts nog verder specialiseren. Bijvoorbeeld in de relatie tussen kanker en werk, tussen neurologische aandoening en werk, of tussen infectieziekten en werk. Je bent dan veelal verbonden aan een reguliere zorginstelling. Als lid van het multidisciplinaire behandelteam ben je dan bruggenbouwer tussen de klinische zorg en het werk. Als superspecialist ondersteun je zowel klinisch specialisten als verzekeringsartsen en bedrijfsartsen bij hun zorg voor (zieke) werkenden.

Leefstijl

Een ongezonde leefstijl vergroot de kans op arbeidsongeschiktheid, werkloosheid, ziekteverzuim en verminderd functioneren op het werk. Leefstijlinterventies die via het werk worden aangeboden kunnen een gezonde(re) leefstijl bevorderen. Als bedrijfsarts begin je dan vaak met een op het werk gericht Preventief Medisch Onderzoek. Hierbij breng je naast iemands werkvermogen en eventuele gezondheidsrisico’s ook de leefstijl in kaart en kom je tot een advies over (integratie van) leefstijlinterventies.

Preventie

Goed werk is gezond werk. Als bedrijfsarts en verzekeringsarts wil je voorkomen dat werken gezondheidsrisico’s oplevert. Belangrijke instrumenten die je bij werkenden gebruikt om risico’s te voorkomen of te beperken zijn de Risico-Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) en het Preventief Medisch Onderzoek (PMO) .

Sociale geneeskunde

Sociale geneeskunde is het vakgebied binnen de geneeskunde dat zich vooral bezighoudt met preventieve zorg, het voorkomen van ziekten. Het vakgebied richt zich op de publieke gezondheid en op gezond werken, onder andere door het signaleren van risico’s, advies over gezondheidsbeleid en begeleiding bij ziekte of beperkingen. Specialisten in de sociale geneeskunde zijn: de bedrijfsarts, de verzekeringsarts, de arts maatschappij en gezondheid en de sportarts.

Publieke sector

De publieke sector is de verzamelnaam voor alle overheidsorganisaties en semioverheidsorganisaties, zoals UWV, maar ook ziekenhuizen en gemeenten. Verzekeringsartsen werken overwegend in de publieke sector. UWV is verreweg de grootste werkgever van verzekeringsartsen.

Private sector

Tegenover de publieke sector staat de private sector, het bedrijfsleven. Bedrijfsartsen zijn vooral werkzaam in deze sector. Ze zijn in dienst bij een arbodiensten of verzekeringsmaatschappij of ze hebben een eigen bedrijf in de arbodienstverlening. Er zijn ook bedrijfsartsen die bij de interne arbodienst van een grote instelling zoals een ziekenhuis werken.

Hoewel sterk in de minderheid werkt een aantal verzekeringsartsen ook de private sector. Als adviseur bij particuliere verzekeringszaken beoordelen zij bijvoorbeeld uitkeringsaanvragen bij levens-, arbeidsongeschiktheids- en ongevallenverzekeringen of bij letselschade.

Raamplan artsenopleiding

Elk umc biedt een bachelor- en masteropleiding tot basisarts. De inhoud en de algemene eindtermen waaraan de opleiding moet voldoen, zijn beschreven in het door de NFU opgestelde Raamplan Artsopleiding. Op basis van het raamplan kunnen de acht geneeskundeopleidingen hun curriculum zelf vormgeven.

In mei 2020 werd het nieuwste raamplan gepubliceerd: Raamplan Artsopleiding 2020. De vraag die hierin centraal staat: ‘Wat zijn de belangrijkste competenties die de arts anno 2025 moet hebben?’ In het nieuwe raamplan zijn preventie, het voorkomen van onnodige zorg en het belang van een persoonsgerichte benadering belangrijke thema’s. Ook het zien van de burger en patiënt als partner en als onderdeel van het onderwijs staan benoemd. 

Re-integreren

Re-integreren betekent terugkeren naar je werk. Als een werknemer ziek is en het onduidelijk is hoe lang dit gaat duren, wordt gestart met een re-integratietraject. Werkgevers kijken dan samen met werknemer en arbodienst of, hoe en wanneer de zieke werknemer weer aan het werk kan. Daarbij kijkt de bedrijfsarts of het werk zelf leidt tot gezondheidsklachten of dat er ook andere factoren in het spel zijn. Na deze analyse wordt samen gezocht naar mogelijkheden om weer aan de slag te gaan. Dat kan binnen de huidige functie zijn, maar ook in de vorm van aangepast werk of ander werk. Dat kan bij de bestaande werkgever zijn, maar soms ook bij een ander bedrijf.

Ook bij verzekeringsartsen is re-integratie van cliënten een belangrijk doel. Ook als iemand langere tijd niet kan werken en recht heeft op een (gedeeltelijke) uitkering, blijft de verzekeringsarts de mogelijkheden op terugkeer naar werk onderzoeken. Uitzondering op deze regel is als een cliënt volledig is afgekeurd en over een periode van meerdere jaren niet meer in staat is om te werken.

Verzekeringsarts

Als verzekeringsarts stel je vast of een cliënt ziek is of gebreken heeft waardoor hij of zij niet in staat is om te werken. Met jouw medische deskundigheid onderzoek je lichamelijke en psychische belemmeringen. Dit doe je op basis van beschikbare informatie die je beoordeelt of bespreekt met de cliënt tijdens een spreekuur. Dit verwerk je tot een advies of beslissing, met de sociale wetgeving en juridische afspraken als kader. Je verantwoordt je daarmee aan de cliënt en aan de maatschappij. 

UWV

Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen is een Nederlandse overheidsinstelling die zorgt voor landelijke uitvoering van de werknemersverzekeringen en voor arbeidsmarkt- en gegevensdienstverlening. Dat doet zij als zelfstandig bestuursorgaan in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Een groot deel van de verzekeringsartsen in Nederland werkt bij UWV.

Ziekteverzuim

Als een werknemer gezondheidsklachten heeft, kan deze zich ziekmelden op het werk. Dat kan voor een korte periode zijn, als iemand bijvoorbeeld griep heeft, maar het kan ook langer duren. Na een periode van vier weken spreek je van langdurig verzuim. De bedrijfsarts kan dan – als enige -aangeven of en in welke mate iemand aan het werk kan. Het advies van de bedrijfsarts is ook leidend bij de verzuimbegeleiding en re-integratie.

Soms zijn werknemers nog steeds ziek, maar hebben ze inmiddels geen werkgever meer. Bijvoorbeeld oproepkrachten zonder arbeidsovereenkomst, uitzendkrachten en mensen van wie het tijdelijke contract afloopt tijdens ziekte. Hun uitkeringsaanvraag wordt getoetst door de verzekeringsarts van het UWV.

Verzuimbegeleiding

Bij verzuimbegeleiding draait om het bevorderen van het herstel van een zieke medewerker. Werkgevers kunnen zich hierbij laten ondersteunen door een arbodienst. De bedrijfsarts kan en mag als enige adviseren over de vraag of een werknemer wel of niet kan (gedeeltelijk) kan werken. Als onderdeel van verzuimbegeleiding adviseren bedrijfsartsen vaak ook over aspecten als leefstijl en het welbevinden van mensen, binnen en buiten het werk.

Verzekeringsartsen hebben een vergelijkbare begeleidende rol bij zieke mensen die geen werkgever meer hebben. Bijvoorbeeld oproepkrachten zonder arbeidsovereenkomst, uitzendkrachten en mensen van wie het tijdelijke contract afloopt tijdens ziekte. De aanvraag van de Ziektewet wordt getoetst door de verzekeringsarts die ook adviseert over de verdere verzuimbegeleiding.

Poortwachter

In de Wet verbetering poortwachter (‘Poortwachter’) is op hoofdlijnen vastgelegd welke stappen een werkgever minimaal moet zetten om te zorgen dat een zieke werknemer kan herstellen en op een verantwoorde manier ook weer aan het werk kan. De werkgever doet dit samen met de werknemer en de arbodienst.

Deze woordenlijst kan uiteraard worden aangevuld. Stuit je op begrippen die volgens jou ook wat meer uitleg verdienen? Laat het weten, suggesties zijn welkom!